Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին հիմք դրվեց վտարանդի կառավարություների երևույթին: Ամենահայտնիները լեհական և ֆրանսիական վտարանդի կառավարություներն էին, որոնք գործում էին Մեծ Բրիտանիայում: Վտարանդի կառավարություններից ֆրանսիականը պատերազմի ավարտից հետո Ֆրանսիայում անմիջապես իշխանությունը վերցրեց իր ձեռքը: Ավելի բարդ էր լեհականի խնդիրը, քանի որ Լեհաստանն ազատագրած խորհրդային բանակն էլ հենց ձևավորեց (բնականաբար, լեհական կոմունիստական ուժերի մասնակցությամբ) իշխանություն: Եթե գնանք ավելու հեռու՝ դեպի պատմական անցյալ, այդ երևույթի նախնական տարբերակը կարող ենք դիտարկել հրեական համայնքների տեսքով: Որոնք գործում էին բազմաթիվ եվրոպական ու ասիական երկրներում՝ երբ մ. թ. 2-րդ դարի սկզբին համարյա ամբողջապես վտարվեցին իրենց հայրենիքից:
Նիկոլի վարչապետության պարագայում Հայաստանում նույնիսկ տեսականորեն հնարավոր չէ կազմավորել Արցախի վտարանդի իշխանություն: Նիկոլը կտրում է Արցախի հետ կապված ամեն ինչի արմատները՝ ո՜ր մնաց, որ թույլատրեր Հայաստանում ձևավորել նման կառույց: Եվ ինչպես Հատուկ հանձնարարություններով դեսպան Մարուքյան Էդմոնն է հայտարարել, «կորսված Արցախի ինստիտուտների պահպհանումը Հայաստանի համար ազգային անվտանգության հարց է»: Բայց քանի որ Մարուքյանի և մնացած բոլոր նիկոլականների համար՝ Նիկոլի իշխանության պահպանումն «ազգային անվտանգության հարց է», ապա շատ ավելի ազնիվ կլիներ, եթե հենց այդպես էլ ներկայացվեր Արցածխի հետ կապված ամենի ինչ մոռացության մատնելու նիկոլական հրահանգը:
