Շարունակելով վերլուծել Գարեգին 2-րդ Ամենայն հայոց կաթողիկոսի՝ «Հրապարակին» տված հարցազրույցը, ներկայացնենք եւս մի քանի դիտարկում, որոնք, կարծում ենք, «գոյության իրավունք ունեն»։ Եվ այսպես՝ պետություն-եկեղեցի հարաբերությունների մասով կաթողիկոսի կարծիքը, ինչին արդեն նախորդիվ անդրադարձել էինք, բավական դիվանագիտորեն եւ զգուշավոր էր ձեւակերպված, նույնիսկ՝ չափից ավելի։ Այս առումով հատկապես հետաքրքիր է մի հարց․ իսկ արդյոք լա՞վ է, թե՞ վատ, որ պետություն-եկեղեցի հարաբերությունները, մեղմ ասած (դե, մենք, ի տարբերություն Գարեգին 2-րդի, կարող ենք ասել) լուսանցքային վիճակում են կամ լուսանցքից էլ այն կողմում։ Այս հարցը, ի դեպ, բավական երկար ժամանակ հայաստանյան հանրային ու քաղաքական դիսկուրսում առկա է։ Առհասարակ, ինչպիսի՞ն պետք է լինեն պետության եւ եկեղեցու կամ այդ պետության ներսում գործող կրոնական կազմակերպությունների, համայնքների կամ պետության բնակչության դոմինանտ խմբի կրոնական-դավանական պատկանելությունը ներկայացնող կառույցի հարաբերությունները։
Հարցը մեր իրականության վրա եթե պրոյեկտենք, ապա կունենանք հետեւյալը․ Հայաստանը, ըստ Սահմանադրության, ո՛չ կրոնական պետություն է, ո՛չ իսկ ազգային-պահպանողական։ Հայաստանն աշխարհիկ, ժամանակակից երկիր է, որտեղ ազատորեն կարող են գործել կրոնական եւ կրոնա-էթնիկ կազմակերպություններն ու համայնքները։ Այլ հարց, որ առ ի հարգանս Հայաստանի բնակչության ճնշող մեծամասնության կրոնական պատկանելությունը ներկայացնող կրոնական կազմակերպության՝ հայ ժողովրդի կյանքում ունեցած անուրանալի ներդրման, առաքելական եկեղեցուն Սահմանադրությամբ տրված է առանձնահատուկ կարգավիճակ։
