Մ.թ. 249-ից 262 թվականներին Հռովմեական կայսերությունում բռնկվեց պատմությանը հայտնի ամենասարսափելի համաճարակներից մեկը: Թեև ժանտախտի առաջացման աղբյուրը դեռևս հայտնի չէ, սակայն համաճարակի ժամանակ, ըստ այդ ժամանակվա վավերագրերի, միայն Հռոմում օրեկան մահանում էր մոտ 5 հազար մարդ: Նկատենք, որ համաճարակի հետևանքով Սասանյանները կարողացան նվաճել Հռոմի արևելյան ամենահզոր դաշնակից պետությունը`Հայաստանը:

Ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ ողջ աշխարհում քրիստոնեական գործիչների և աշխարհիկ իշխանությունների միջև որոշակի լարվածություն է նկատվում, որը կապված է համատեղ աղոթքների, այլ արարողությունների սահմանափակումների հետ: Մասնագետների առաջարկած ցուցումները հակասում են եկեղեցիական կյանքի կանոններին: Այս հակասությունը գնում է մինչև վաղ քրիստոնեություն:

Վաղ քրիստոնեական եկեղեցին իրեն հակադրում էր հռոմեական աշխարհիկ իշխանություններին և հեթանոսական հավատալիքներին՝ այսինքն տիրող պաշտոնական գաղափարախոսությանը:
Ինչպես քրիստոնեական, այնպես էլ ոչ քրիստոնեական աղբյուրների, սկզբնական շրջանում Եկեղեցու աազդեցության աճի հիմնական պատճառը քրիստոնեաների և հեթանոսների արձագանքների տարբերությունն էր էկզիստենցիալ (գոյաբանական) խնդիրներին: Քրիստոնյաներն հիվանդություններին, տառապանքներին և մահվանը վերաբերվող հավերժական հարցերի իմաստալից պատասխաններ ունեին, ինչն այն ժամանակ մարդկանց հուզող կենսական հիմնախնդիրներն էին։

Մ.թ. 249-ից 262 թվականներին Հռովմեական կայսերությունում բռնկվեց պատմությանը հայտնի ամենասարսափելի համաճարակներից մեկը: Թեև ժանտախտի առաջացման աղբյուրը դեռևս հայտնի չէ, սակայն համաճարակի ժամանակ, ըստ այդ ժամանակվա վավերագրերի, միայն Հռոմում օրեկան մահանում էր մոտ 5 հազար մարդ: Նկատենք, որ համաճարակի հետևանքով Սասանյանները կարողացան նվաճել Հռոմի արևելյան ամենահզոր դաշնակից պետությունը`Հայաստանը:

Ականատեսներից մեկը՝ Ալեքսանդրիայի եպիսկոպոս Դիոնիսիոսը, գրել է, որ չնայած ժանտախտը տարբերություն չէր դնում քրիստոնյաների և ոչ քրիստոնյաների միջև, «նրա ազդեցության ծանրությունը ընկավ ոչ քրիստոնյաների վրա», նկատի ունենալով, որ վերջիններս չդրսևորեցին արժանի բարոյական վարք : Հեթանոսները, ըստ նրա, «հիվանդության առաջին իսկ ախտանիշների հայտնվելու պահին իրենցից վանում էին տառապյալներին և փախչում անգամ հարազատներից՝ թողնելով նրանց մահանալ, ճանապարհներին և անթաղ դիակների հետ վարվում ինչպես ապականված իրերի հետ, դրանով հույս ունենալով կանխել մահացու հիվանդության տարածումը: Բայց, նույնիսկ, երբ նրանք անում էին ամեն հնարավորինը, դժվար էր խուսափել հիվանդությունից»: Դժվար չէ նկատել քրիստոնեա հեղինակի բացասական վերաբերմունքը հեթանոսական գիտության առաջարկած անվտանգության միջոցների հանդեպ:

Ալեքսանդրիայում բռնկված ժանտախտի ժամանակ քրիստոնյաների պահվածքի մանրամասն նկարագրության մեջ եպիսկոպոս Դիոնիսիոսը գրում է, թե ինչպես էին «նրանցից լավագույնները» ինքնազոհ կերպով ծառայում հիվանդներին, մինչև որ անգամ չէին հիվանդանում և մահանում. «Մեր քրիստոնյա եղբայրներից շատերը ցուցաբերեցին անսահման սեր և հավատարմություն, բոլորովին չխնայելով իրենք իրենց և մտածելով միայն մերձավորների մասին: Անտեսելով վտանգը, նրանք պատասխանատու դարձան հիվանդների համար, հոգալով նրանց յուրաքանչյուրի կարիքը և դրանով ծառայելով Քրիստոսին։ Նրանք այդ հիվանդների հետ միասին լքում էին կյանքը երջանիկ, իրենց վրա վերցնելով մերձավորների հիվանդությունը և ուրախությամբ կիսելով նրանց ցավը»:
Չնայած քրիստոնեաներն իրենց նման վարքով բոլորովին չէին նպաստում համաճարակի կանխմանը, գուցե նույնիսկ նպաստում էին ժանտախտի տարածմանը, նրանց բարձր բարոյական արժեքները նպաստեցին քրիստոնեության տարածմանը երրորդ դարի երկրորդ կեսին:
Սակայն եկեղեցու համար միանգամայն այլ հետևանքներ ունեցավ 1346–1353 թթ. Եվրոպայի ժանտախտի համաճարակը:
Համաճարակը ծնեց կրոնական հիստերիա, որը շատերը մեկնաբանում էին իբրև Աստծո պատիժ: Սովորական էին դարձել ինքնախարազանումներով զանգվածային երթերը, եկեղեցիակաները օրհնված թելով պատում էին քաղաքներն և այլն: Պապերի ժամանակավոր կենտրոնն, որն այդ ժամանակ Հռոմից տեղափոխվել էր ՖրանսիայիԱվինիոն քաղաքը, համակերպվեց սնահավատությունների վրա հիմնված բազմահազար աղանդների գոյությանը, քանզի անկարող եղավ դիմագրավել միջնադարյան այդ ինֆոդեմիային:

Պետք է նկատել, որ շատ եկեղեցականներ իրենց իրոք անձնազոհ կերպով էին պահում, հետևելով առաջին քրիստոնեաների օրինակին՝ իրենց զոհաբերելով հիվանդներին խնամելիս: Եկեղեցին ժանտախտի ժամանակ կորցրեց իր լավագույն սպասավորներին, որոնց փոխարինելու եկան հիմնականում տգետ կղերականներն, որոնք համաճարակի մեղավորներ հայտարարեցին հրեաներին և վհուկներին:
Այդ ժամանակ Եվրոպան բաժանված էր երկու կուսակցության՝ գվելֆների ու գիբելինների՝ Պապի և աշխարհիկ իշխանության կողմնակիցների։ Աշխարհիկ իշխանությունը զգաց Կաթոլիկ եկեղեցու թուլությունը և կարողացավ ամրապնդել իր առաջնայնությունը:

Ի տարբերություն եկեղեցու, աշխարհիկ իշխանություններն ավելի արդյունավետ էին, օրինակ՝, կազմակերպեցին «սանիտարական գումարտակներ»: Ինչպես այժմ, կորոնավիրուսի համաճարակի ժամանակ, Եվրոպայում ամենաշատը տուժեցին իտալական քաղաքները, որոնց իշխանություններն արագ կերպով արձագանքեցին վտանգին: Ստեղծվեցին դիակները քաղաքներից դուրս բերելու և թաղելու համար հատուկ ջոկատներ, կազմակերպվեցին առաջին կարանտինները`քաղաքներ այցելողների հիվանդությունից զերծ մնալը բացահայտելու 40-օրյա մեկուսացումը հատուկ վայրերում, որն առաջինը կիրառվեց Վենետիկում, ստեղծվեց լազարեթների համակարգը՝ հիվանդների բուժման համար նախատեսված հատուկ հիվանդանոցներն և այլն:
Առաջին անգամ աշխարհիկ իշխանությունները կարողացան ապացուցել, որ իրենք կարող են ավելի արդյունավետ գործել, քան Կաթոլիկ եկեղեցին։ Դա Վատիկանի գերիշխանության հանդեպ աշխարհիկ իշխանությունների հաղթանակն էր ։ Սկսվեց աճել գրականության և արվեստի դերը, որոնք առավելապես աշխարհիկ բնույթ ունեին, որովհետև ստեղծագործական ազատությունը փորձում էր թոթափել կրոնական դոգմաների լուծը։ Դա զարկ տվեց Վերածննդին։

Աշխարհիկ իշխանության հզորացումը հիմք դրեց սուվերեն ազգային պետության գաղափարին, որ Նոր ժամանակների հիմնական բնութագիրն է:
Այժմ կորոնավիրուսի համավարակը ուղեկցվում է տեխնոլոգիական փոփոխություններով, օնլայն հաղորդակցության տարածմամբ, լիբերալ դեմոկրատիայի և ֆինանսական կապիտալիզմի ճգնաժամով, և շատերը զգում են, որ համավարակից հետո աշխարհն այլ է լինելու:
Իսկ ինչպե՞ս կազդեն այդ փոփոխությունները քրիստոնեական եկեղեցիների վրա։ բազմաթիվ կրոնական առաջնորդներ և աստվածաբաններ այս հարցի պատասխանը դեռ չունեն։